21 - Vipassana in Kopan

Fantastisch. Zwaar. De plek was hetzelfde maar het regime was totaal anders. Geen cursus maar een retreat. 'Strict', zoals Antonio, de oudere italiaanse monnik die de sessies leidde al in zijn openingstoespraak helder maakte. Dus was ik dit keer geen discussiegroepleider, geen kliniekverpleegkundige en geen engelse docent. Alles in stilte, strak dagprogramma, geen afleiding, dus geen excuus om je niet te focussen. De bel dicteert de agenda, er zijn geen verrassingen of moeilijke keuzes te amken in de uitwendige reis, dit is puur een inwendige reis, door de eigen geest. Nou, daar gebeurt ook vanalles kan ik rapporteren. Herkauwen van de afgelopen spannende maanden en alles wat daar weer aan vooraf ging, plannen maken voor de trekking en wat te doen na thuiskomst (spoedig, 23 feb!), en natuurlijk het hele scala aan fantasierijke (nog) niet gebeurde avonturen. En de fantasie van het paralleluniversum waarin ik een perfecte retreat doorloop, als een model meditator, die is er ook altijd.

Kopan is en blijf en bijzondere plek. Terwijl ik dit schrijf lig ik in het gras voor mijn slaapgebouw aan de rand van de heuveltop, om me heen een kudde grazende geiten. Lager op de heling, nog net binnen de kloostermuren, is er een groep bouwvakkers alweer een nieuw gebouw aan het funderen, terwijl dat wat ze in November bouwde nu al af is (5 verdiepingen!). En bovenop de heuvel, op de paden en de pleinen en de gazonnen bulkt het van het volk, het is de wekelijkse Open huis op zaterdag. Modieus geklede tieners die elkaar met mobieltjes overal fotograveren en traditionele boerenfanilies met grote kinderscharen die overal doorheen rennen. Op de achtergrond houdt een jonge agent met een fluitje en een lange houten knuppel in de hand alles goed in de gaten, meestal staat hij op het hoogste punt driftig op zijn fluitje te tetteren en wijst ondertussen met zijn stok naar de jeugdige boosdoeners. En wij, wij zijn stil, 10 dagen lang!

Vipassana is een marathon voor de geest. Negen maal daags 45 minuten, 6x zit- en 3x loopmeditatie. En dat tien dagen lang, dus we doen 90 sessies. En, tja, het is net zo zwaar als je het zelf maakt, maar over dat maken heb je bar weinig controle. Soms slaperig, soms rusteloos, de momenten van helderheid komen als onverwachte genade. Elke sessie is anders, sommige zijn (zeer) aangenaam en andere (zeer) onaangenaam. Objectief gezien zijn de omstandigheden natuurlijk steeds hetzelfde, een man zit 45 min. stil op een kussen, subjectief is een heel ander verhaal, telkens een andere beweging in de psychologische beleving van de tijd.

Langzaam ontstaat er een gevoel van tijdloosheid. Elke dag is hetzelfde, ik ben stil. Elke dag is hetzelfde, ik ben stil.

Als ik mijn ogen open doe heb ik het gevoel alsof ik overal in de dag, of in mijn leven zou kunnen zijn. Een vreemd vrij gevoel, met echo's van vroeger, als spelend kind. De grote vakantie, dat is het, een oceaan van tijd, ergens buiten in de zon, niets hoeft, agendaloos, dat gevoel. Ik doe loopnmeditatie aan mijn rand van de berg, voor me veegt een veegster het pad, haar zoontje speelt met een plastic bulldozer in de zanderige berm, daarachter een gebeouw waar een groep jonge monikken in unisono een tekst repeteren, een vogelkoor fluit en vliegt in de bomen, vanuit de verte het getoeter van auto's in de vallei, al deze geluiden waaien voorbij, zo ook ik blootsvoets op het pad onder de zon.

[fragment logboek dag twee: Zitting 1, goed begin, later erg afgeleid. Zitting 2, goed begin, later erg slaperig. Zitting 3 dromerig maar wel OK. Zitting 4 piekeren. Zitting 5 redelijk....]

Eugene, mijn vriend in Rishikesh - de 59 jarige tuinier van een Zen klooster in Engeland - zei dat zitten vooral een fysieke activiteit is. Dan heb ik het natuurlijk niet over het hangen en zitten op of in meubilair maar over het met gekruiste benen lange tijd bewegingloos op de grond zitten . Ik zit stil, maar er gebeurt vanalles. Soms heb ik het idee alsof ik met een schietstoel de ruimte in word geschoten en de ene wereld na de andere planeet voorbijschiet, zo'n beetje zoals in 2001 A Space Odessy, maar dan vertraagd. Traagheid is sowieso het motto hier. " A retreatant never hurries" verordonneerde Antonio. Het proces, de activiteit hier is er een van vertragen, van niet engageren met welk mentaal spel dan ook om meer inzicht te krijgen in de dynamiek van mijn gedachtenleven, en hoe die ongeregisseerde sneltrein mijn leven beheerst. Kijk naar de opkomst en ondergang van om het even welke impuls maar speel het spel niet mee. Ik geef het je te doen.
En toch, als het (eventjes) lukt is er een onbeschrijflijk gevoel van voldoening, van flow. En het langzaam verder dagend begrip dat niet de wereld maar mijn respons daarop de kleur en smaak van mijn leven bepalen. Dit begrijpen is makkelijk maar dit tot in elke vezel realiseren is een veel diepgaander avontuur. een opgave. Werk zat voor 10 dagen.

Waarom doe ik dit eigenlijk ? Goede vraag, altijd eigenlijk wel. Aan het begin van de westerse beschaving (humhum) staat het socratische motto, ken uzelve. Nou, dat dus. Ik wil geen vreemde voor mezelf (en mijn geest) zijn, nu niet en zeker op mijn sterfbed niet (bij boeddhistische beoefeningen wordt er nogal de nadruk op sterfelijkheid gelegd, je komt niet weg met de gedachte van ach, ooit, later, dat zien we dan wel weer). Juist door het voelbare tastbare besef van vergangelijkheid voel je het leven borrelen en bruisen.

Halverwege had ik een persoonlijk interview met Anttonio. Begin 60, kaal als een biljartbal, italiaanse designerbril, macaroni engels (zijn woorden), ironisch vriendleijke oogopslag, geen man om mee te babbelen maar meteen de kern van de zaak. Hoewel technisch gezien we hier aan analyitsche non-conceptuele meditatie doen (excusez le mot, dit betekend dat je vooral naar de dynamiek, het proces van je innerlijk leven kijkt, en minder naar de inhoud, de gedaschten en concepten) was er toch wel wat conceptuele verwarring bij mij ingeslopen, ik ben ook zo'n hardnekkig en drammerig denker. In gesprek ruimen we wat puin en met lichter gemoed stap ik de 2e helft in. Ook letterlijk word ik steeds lichter, ik ben alweer dagen aan de diarhee sinds Rishikesh en Kathmandu kabbelt het al zo'n beetje. In overleg met de LP en de dienstdoende monnik van de kliniek begin ik aan mijn 3e antibiotica kuur van deze reis. Ironisch genoeg kon ik bij het weklijks bezoek van
de laborant geen stool sample produceren, en hij was er maar een uurtje. Hopelijk is het speodig weer elemaal beter. Ik heb me voorgenomen om thuis een paar weken lang elke dag probiotica te nemen want deze medicijn intake is zo ongebruikelijk voor mij, maar ja, ik moet wel wil ik een beetje fit en vitaal verder kunnen , en dat wil ik.

In de 2e helft krijgt de stilte me steeds meeer te pakken. Stil zijn in de zin van niet praten is natuurlijk een eenvoudige operatie. Van binnen stil zijn, het inwendig gesprek, de eeuwige commentator ineens met verlof zien gaan is een bijzonder ervaring, vreemd genoeg een heel fysieke vorm van genot. Duurt niet lang natuurlijk, en daarna wil je het weer en dan sta je weer midden in een van de valkuilen. Enfin.

Is ook gek om samen stil te zijn, met 46 anderen en vooral met C. De eerste dagen vermeed ze mij (dat was ook de opdracht, alles en iedereen vermijden behale je eigen geest, zogenaamde nobele stilte, zelfs geen oogcontact), daarna werd ze wat losser en hadden we allerlei kleine stiekeme contactmomenten, opnieuw een soort tienergevoel, een van de afleidingen die ik creer om het toch ook leuk en licht te houden, want een andere valkuil van lange stille meditatie retraites is extreme zwaarmoedigheid en daar heb ik geen zin in.

Was het lang? Ja. Nee. Was het te lang? Nee. Ik had de tijd echt nodig om ergens te komen. Echt stilstaan vereist een lange aanloop ;-)

Een ander manier om wat ik deze 10 dagen deed te beschrijven is als de anatomie van een emotie, of een gedachte. Ergens in het (onder)bewuste borrelt iets. Via een razendsnel instinctmatig gewoontepatroon vorm ik een oordeel over die sensatie. En van dat oordeel maak ik een verhaal, een gedachtegang of een emotie. En door die even vast te houden kleur ik mijn stemming. En als ik niet op zat te letten heb ik dat hele proces gemist en merk ik ineens dat mijn stemming veranderd is. Hier de microscoop op leggen, dat is Vipassana. mooi he. Maar wel hard werk.

Dadelijk, als het voorbij is, ga ik met C. en met de anderen praten, horen hoe het was en zeggen hoe ik het vond, nu gebruik ik dit nog stille uur achter de computer van Kopan om mijn blog te tikken.

Ik herinner me weer de haast, de dag vooraf. De start was erg hectisch. Er moest in het laatste etmaal zoveel geregeld worden dat ik me echt misplaatst voelde in Nepal met mijn overbezette westerse to-do lijst. Maar omdat we vanuit Kopan de trek wilde gaan doen en ik daarna naar India en huis vlieg moest alles voor de komende 20 dagen vooraf rond zijn, visa, drie verschillende trekking permits, trekking materiaal, en daarbovenop was C. echt ziek. Geen ideale voorbereiding voor 10 dagen sereniteit, maar het was niet anders en het lukte allemaal, zonder overmatig veel stress en gedoe.

En dadelijk volgt dan een van de laatste overgangen van deze reis, de trekking. Het wordt Helambu, de LangTang was teveel reizen en dat vreet tijd en energie, voor de helambu trekking hebben we alleen maar een korte taxirit vanuit Kopan naar de start nodig. We beginnen met z'n 2-en, misschien groeit de expeditie onderweg nog aan met andere trekkers, een gids of een drager, vooral dat laatste is eigenlijk wel de bedoeling.

We zulen zien, ik neem het per dag, zeker ook afhankelijk van gezondheid.